Коледе леле де...

Што би правеле зиме, ако не се верските празници?
Верувам дека би умреле од досада, дека не би се виделе со роднините, а затворени дома, депресивни од студот и кусиот ден, би се испокарале со најблиските чекајќи да дојде пролетта.
Затоа ги сакам овие зимски празници со нивните шаренолики обичаи.
Најинтересни ми се Бадник и Божиќ, а единствено жалам што Нова година е пред нив (некако ми е наопаку).
Уште повеќе од христијанските обичаи ги сакам паганските кои никој не можел да ги искорени па проникнале во празнувањето.

Самото време на случување на празниците е всушност наследено од древноста. Започнуваат за време на зимската краткоденица, а завршуваат за време на пролетната рамноденица. Кога за луѓето, кои се врзани за природата и зависат од неа, завршуваат маките. Се поврзува со култот кон сонцето, а не знам зошто тоа ми звучи и античкомакедонски.
Прославувањето на овие празници кај нас започнува на 5. јануари со палењето на бадниковиот оган.
Палење оган? Има ли нешто попаганско од ова? Луѓето се собираат околу огнот кој треба да ги истера злите сили, да го сотре лошото од кое потоа ќе се роди нешто ново и убаво (феникс - од пепелот повторно да се роди).
Покрај огнот се јадат посни јадења, а се „пости“ и со греана ракија и вино.

Овој дел ми е супер. Никогаш ракијата не е поубава од таа испиена крај најголемиот бадников оган. И не фаќа, што е исто така интересно. Тука ќе си се видиш со комшиите, ќе си пооговараш на почеток, а по неколку ракии ќе си се фатиш и на оро, па лудница до сабајле (ова дека не фаќа ракијата). Убаво изнаиграни, загреани од огнот и ракијата, ќе си се догрееме во кревет, ама за кратко, зашто од многу рано почнуваат да доаѓаат коледарчињата. Е, тука изгледа малку сме се оттргнале од стариот обичај, кој се уште се негува во помалите места.
Коледари се всушност мажи, ергени или штотуку оженети, кои вулгарно маскирани носат кол (симбол на машкост, но може да симболизира и дом за душата), бесрамно се однесуваат и пеат вулгарни песни предизвикувајќи ја на тој начин плодноста (и размножувањето). Коледарските обредни игри траат за време на нечистите денови и завршуваат со епифанија - доаѓање на божеството на Богојавление. Еве некои мнооогу безобразни коледарски песнички.

За жал, во Скопје нема вистински коледари, туку само дечиња кои собираат јаболки по куќите. Како и да е, тие го најавуваат големиот ден Бадник - ден пред Христовото раѓање.
Утрото, дома се носат дабови гранчиња (бадникови дрвца) кои се продаваат на пазар или пред црква.

А, во минатото, обичај било мажите да одат рано в шума и на специјален начин да го пресечат бадниковото дрво. Сечењето на дрвото се одвивало во свечен молк, само со изговарање на магиски зборови. Се сечело со три удари, од источната страна и не сосем до крај за да се направи „брада“. Дрвото не смеело да се засече, па да се остави, бидејќи тоа носело несреќа. При внесувањето на гранчињата во домот учествувале сите членови на семејството. Врз нив се истура жито, или се крши погача, а потоа се става во огништето. Додека да изгори се бдее врз нив. Ова повторно симболизира умирање на стариот (на се лошо) и раѓање на новиот Бог (новата надеж).
Ние дома немаме огин, па не гориме дабови гранчиња, туку ги ставаме на влезната врата за украс.

(Пак, мала дигресија. Како што култот кон сонцето ужасно ми асоцира на Филип и Александар, исто толку и дабовите ливчиња ме потсетуваат на нив. Венците што ги носат на глава се златни, но во форма на дабови листови.)

Се во Бадниковата вечера ми изгледа древно. Собирањето на семејството кое треба со заеднички сили да тргне во новата надеж; оревите, костените, бадемите - плодови кои треба да предизвикаат плодност; лотаријата, наречена паричка во лепчето - за среќа, со магиска моќ; гравчето - никулец итн.
Се е толку старо и толку убаво.
Целото семејство, заедно, ќе го дочекаме раѓањето Христово.
А, на Божиќ - ќе жртвуваме и животно во чест на големиот празник.

Среќни празници...