Српска слава

Во пресрет на Василица, а сè уште под импресија на препрочитувањето на српската историја...

Србите, крсните слави ги сметаат за свој ексклузивитет нарекувајќи ги „Српска слава“. Па, дури, во „Новата српска историја“ пишува : „Славата е обичај на сите православни Срби, а донеодамна и на македонските Словени“. Или, со други зборови, сите што слават слава се Срби, а бидејќи јужносрбијанците се македонизирале, веќе не слават слави.
Ниту можам да прифатам дека славата е „српски специјалитет“, а уште помалку дека во Македонија веќе не се празнува.

За потеклото...
Официјално, најстарите податоци за постоење крсна слава (семејно христијанско празнување) потекнуваат од 9. век, од областа Девол, јужно од Охридското Езеро.
Има разни претпоставки како настанало ова празнување, како на пример, дека тоа било денот кога семејството го примило христијанството или пак дека е наследено уште од паганскиот период како славење на други домашни божества, а посветено и на (мртвите) предци. Но, со тек на време славите добиле христијански карактер.
Да се потсетиме - во 9. век се појавува словенската писменост која имала за цел полесно ширење на христијанството меѓу сè уште нехристијанизираното словенско население. Ова особено се однесувало за териториите северно од Македонија, бидејќи Кирил и Методиј, веднаш по создавањето на писмото заминуваат од Македонија (очигледно дека тука немало потреба од поголемо задржување и христијанизирање, зашто населението веќе било христијанизирано. А, ако си помислите дека тие биле Грци, не заборавајте дека Кирил е одбран за создавач на азбуката - бидејќи сите Солуњани чисто словенски зборувале).
Сепак, мислам дека овие официјални податоци и не се баш точни.
Еве зошто...
Размислувајќи еднаш, зошто на сите Егејци домашна слава им е Митровден, дознав дека тоа е празник на градот Солун. Односно дека во 3. век во Солун живеел Светиот великомаченик Димитрија кој за време на животот бил војвода на Солун, и негов заштитник. Но и по смртта тој останал заштитник на Солун зашто ги одбивал непријателите, направил многу чуда, ги исцелувал болните, ги застапувал пред Бога сите што ќе ја побарале неговата помош. Бил наречен Димитрија Солунски и во споменот на народот останал како патрон на овој град, но и како негов бранител, заповедник, господар, застапник и посредник. Црквата Свети Димитрија во Солун од крајот на петтиот век била најпосетеното светилиште на побожните христијански аџии.
Значи Митровден (св. Димитрија) посведочено се празнува уште во 5. век во Солун како колективна слава. (Нели Србите доаѓаат на Балканот во 6.-7. век, а Цар Душан за првпат стигнува со своите освојувања во тој дел во 11. век, епа за каква српска слава зборуваме?)

Така ми се разјасни зошто Егејците сега слават Митровден - зашто тоа празнување си го донеле од старите и во новите домови како спомен.

Толку за потеклото, а за денес...
Денес во Македонија и тоа како се слават сите видови слави. Крсни (домашни), имендени (во чест на светецот чие име го носи домаќинот) и колективни (селски и градски) слави - во чест на избран светец, заштитник на селото или градот.

Многу е смешно некој да констатира дека во Македонија не се слават слави (па секој од нас знае зошто зиме сите правиме стомаци). Но, ваквата констатација напишана во официјална и призната историја има своја позадина и воопшто не е смешна. Индиректно (или директно) се вели дека сите што во Македонија празнуваат слава се Срби.
Инаку, да не ја заборавам и Василица. Кај нас таа се празнува на целата територија на Македонија и колективно и како крсна слава и како именден. Начинот на празнување е различен. Колективното празнување со маски говори за длабоките корени во минатото (од времето пред христијанството), домашното празнување и имендените пак, се поцивилизирани и понови. Тоа е типична слика на Македонија и Македонецот, кој се труди да го фати чекорот со модерниот свет, а го чува исконското како најсвето нешто, па макар тоа било и паганско. Измешаното и испреплетено старо и ново нè прави уникатни и свои. Од тоа не треба да се срамиме, ниту да бегаме. Мешањето на старото и новото, на разните обичаи од разните народи секогаш изродува квалитет. А Македонците се квалитетен производ и не слават „српска слава“ - туку своја!